Gen. bryg. Leopold Okulicki ps. "Niedźwiadek"

Generał brygady Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek” (1898 – 1946)

Leopold Okulicki przyszedł na świat 12 listopada 1898 roku w Bratucicach w pobliżu Okulic w rodzinie włościańskiej. W czasach gimnazjalnych działał w organizacjach patriotycznych, w tym w Związku Strzeleckim. W przededniu wybuchu I w. św. zdał egzamin podoficerski, a następnie ochotniczo zgłosił się do Legionów Polskich. Podczas wojny walczył m.in. w szeregach II Brygady Legionów. Następnie wziął udział w dwóch przełomowych dla niepodległości państwa polskiego konfliktach na wschodzie tj. wojnie polsko-ukraińskiej (1918–1919) oraz wojnie polsko-bolszewickiej (1919–1921). Był kilkakrotnie ranny. Odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari V klasy i trzykrotnie Krzyżem Walecznych.

W okresie międzywojennym Okulicki rozwijał swą karierę w Wojsku Polskim. Studiował w Wyższej Szkole Wojennej z siedzibą w Warszawie, gdzie uzyskał dyplom oficera Sztabu Generalnego. Od 1935 roku służył w Sztabie Głównym Wojska Polskiego. Awansował na stopień majora w 1928 roku, a następnie w 1936 roku na podpułkownika.

Podczas wojny obronnej w 1939 roku był oficerem Sztabu Naczelnego Wodza, a następnie został wyznaczony na szefa sztabu odcinka „Warszawa-Zachód” gdzie walczył aż do upadku stolicy. Odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari IV klasy. Po kapitulacji otrzymał zadanie zorganizowania struktur konspiracyjnych na terenie województwa łódzkiego. Za zasługi położone na tym polu 1 lipca 1940 roku awansowano go na stopień pułkownika. Następnie skierowany został do Lwowa z misją organizacji pracy konspiracyjnej na obszarze okupacji sowieckiej. Został aresztowany w nocy z 21/22 stycznia 1941 roku i osadzony w więzieniu we Lwowie, a następnie na Łubiance w Moskwie.

W konsekwencji układu Sikorski-Majski został zwolniony z więzienia. W ramach tworzonych Polskich Sił Zbrojnych (PSZ) w Związku Sowieckim (ZSRS) pełnił funkcję szefa sztabu. Po ewakuacji PSZ z ZSRS znalazł się na Bliskim Wschodzie.

W związku z deklarowaną gotowością powrotu do okupowanej Polski, Okulicki odbył szkolenie spadochronowe. Został przerzucony do Polski w nocy z 21 na 22 maja 1944 roku jako cichociemny. Miejscem zrzutu była miejscowość Wierzbno koło Krakowa (operacja „Weller 29”, placówka „Kos”).  Wraz ze zrzutem, Okulickiego awansowano na generała brygady. Po przybyciu do Warszawy objął funkcję pierwszego zastępcy szefa sztabu Komendy Głównej AK. Był zwolennikiem wybuchu otwartej walki zbrojnej przeciwko Niemcom w Warszawie. Za zasługi podczas Powstania Warszawskiego, końcem września 1944 roku został ponownie odznaczony Krzyżem Złotym orderu Virtuti Militari. 1 października 1944 roku gen. Tadeusz Komorowski ps. „Bór” powierzył Okulickiemu kierowanie Armią Krajową. Oficjalna nominacja na stanowisko Komendanta Sił Zbrojnych w Kraju na całość terytorium Polski nastąpiła 21 grudnia 1944 roku mocą decyzji prezydenta Władysława Raczkiewicza. 19 stycznia 1945 roku Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu Armii Krajowej. Jednocześnie stanął na czele organizacji „NIE” (Niepodległość), która miała za zadanie kontunuowanie pracy konspiracyjnej w związku z zajęciem ziem polskich przez Armię Czerwoną.

W początkach marca 1945 roku Okulicki otrzymał, wraz z gwarancjami bezpieczeństwa, zaproszenie ze strony sowieckiej do podjęcia rozmów dotyczących unormowania stosunków z władzami wojskowymi. 27 marca 1945 roku został aresztowany i wraz z polskimi działaczami politycznymi przewieziony do Moskwy. Przebywał w więzieniu na Łubiance. Podczas „procesu szesnastu” w Moskwie (18 – 21 czerwca 1945 roku) oskarżony został o tak zwane przestępstwa kontrrewolucyjne, między innymi akty terrorystyczne, dywersję i szpiegostwo. 21 czerwca 1945 roku wymierzono mu karę 10 lat pozbawienia wolności. Oficjalna sowiecka wersja śmierci Okulickiego głosi, że zmarł 24 grudnia 1946 roku w wyniku powikłań pooperacyjnych i ataku serca. Ciało generała skremowano.

Na mocy postanowienia plenum Sądu Najwyższego ZSRS z 19 kwietnia 1990 roku Okulicki oraz inni skazani podczas „procesu szesnastu” zostali zrehabilitowani. Wyrok z 1945 roku został uchylony, a postępowanie umorzone w związku z brakiem znamion przestępstwa.